ISLEX - ordboka
Árni Magnússon-instituttet for islandske studiar
vel ordbok:
taka v info
 
uttale
 bøying
 1
 
 objekt: akkusativ
 ta
 hann tók bókina af borðinu
 
 han tok boka på bordet
 taktu bíómiðann þinn
 
 ta kinobilletten din
 2
 
 objekt: akkusativ
 ta
 fanga
 gripa
 lögreglan tók bankaræningjana
 
 politiet greip bankranarane
 taka <hann> fastan
 
 arrestera <han>
 taka <hana> til fanga
 
 ta <henne> til fange
 3
 
 ta
 taka mynd
 
 ta bilete
 taka afrit
 
 ta ein kopi
 taka <sýni>
 
 ta <ein prøve>
 læknirinn tók blóðprufu úr sjúklingnum
 
 legen tok ein blodprøve av pasienten
 taka dæmi
 
 ta eit eksempel
 við skulum taka einfalt dæmi
 
 la oss ta eit enkelt døme
 4
 
 objekt: akkusativ
 ta, romma
 kannan tekur tvo lítra
 
 kanna tar to liter
 salurinn tekur 200 manns í sæti
 
 salen har 200 sitjeplassar
 5
 
 objekt: dativ
 ta imot
 bankastjórinn tók mér vel
 
 banksjefen tok godt imot meg
 taka <gestinum> opnum örmum
 
 ta imot <gjesten> med opne armar
 6
 
 objekt: dativ
 ta, reagera
 þjónninn tók því illa þegar við kvörtuðum
 
 servitøren tok det ille opp då me klaga
 fundarmenn tóku tillögunni vel
 
 møtedeltakarane tok godt imot forslaget
 veistu hvernig hún tók fréttinni?
 
 veit du korleis ho tok nyheita?
 veit du korleis ho reagerte på nyheita?
 7
 
 objekt: akkusativ
 ta, tolka
 ég tek orð hennar ekki alvarlega
 
 eg tek ikkje orda hennar alvorleg
 hann tók þögn hennar sem samþykki
 
 han tok togna hennar som samtykke
 8
 
 objekt: dativ + akkusativ
 taka sér <frí>
 
 ta seg <fri>
 taka sér <nýtt nafn>
 
 ta <eit nytt namn>
 skifta <namn>
 taka sér tak
 
 ta seg på tak
 ta seg saman
 9
 
 taka á rás
 
 leggja på sprang
 springa av garde
 taka á sprett
 
 leggja på sprang
 byrja å springa
 taka til fótanna
 
 ta beina på nakken
 leggja på sprang
 10
 
 (sem háttarsögn: byrja)
  (som modalt hjelpeverb (+ infinitiv med infinitivsmerke) for å uttrykkja starten på noko)
 begynna, byrja, ta til
 það var tekið að kólna
 
 det byrja å bli kaldt
 menn tóku að ókyrrast
 
 folk byrja å bli urolege
 11
 
 það tekur því <ekki>
 
 det svarer seg <ikkje>
 det er <ikkje> bryet verd
 það tekur því varla að gera við gamla bílinn
 
 det er knapt bryet verd å reparera den gamle bilen
 við vorum næstum komin á leiðarenda svo það tók því ekki að stoppa
 
 me var nesten framme, så det var ingen vits i å stoppa
 12
 
 taka + að
 
 a
 
 taka <þetta> að sér
 
 objekt: akkusativ
 ta <det> på seg
 hann tekur að sér allt of mörg verkefni
 
 han tar på seg altfor mange oppgåver
 b
 
 taka <drenginn> að sér
 
 objekt: akkusativ
 ta <guten> til seg
 13
 
 taka + af
 
 a
 
 taka af sér <húfuna>
 
 ta av seg <lua>
 hún tók af sér úrið og gleraugun
 
 ho tok av seg klokka og brillene
 b
 
 taka <fangann> af lífi
 
 ta livet av <fangen>
 c
 
 subjekt: akkusativ
 <þetta> tekur <fljótt> af
 
 <det> går <fort> over
 það var sárt hjá tannlækninum en það tók fljótt af
 
 det gjorde vondt hos tannlegen, men det gjekk fort over
 14
 
 taka + aftur
 
 a
 
 taka <orð sín> aftur
 
 objekt: akkusativ
 ta/trekkja tilbake <orda sine>
 gå tilbake på <det ein har sagt>
 b
 
 taka aftur gleði sína
 
 få tilbake det gode humøret sitt
 bli glad igjen
 15
 
 taka + á
 
 a
 
 taka á <málinu>
 
 ta tak i <saka>
 ta hand om <saka>
 skólastjórinn tók á málinu með festu
 
 rektor tok tak i saka med fast hand
 forstjórinn tekur aldrei á neinu sem kemur upp
 
 sjefen tar aldri tak i problema som dukkar opp
 taka <mildilega> á <afbrotinu>
 
 ta <lett> på <misferda>
 b
 
 taka sig á
 
 ta seg saman
 ta seg sjølv i nakken
 hann tók sig á og hætti að drekka
 
 han tok seg saman og slutta å drikka
 c
 
 taka á öllu sínu
 
 gjera sitt ytste
 bruka alle kreftene eller evnene sine
 hún varð að taka á öllu sínu til að klára maraþonhlaupið
 
 ho måtte bruka alle kreftene sine for å fullføra maratonløpet
 taka á honum stóra sínum
 
 gje alt det ein har
 16
 
 taka + á móti
 
 a
 
 taka á móti <gestunum>
 
 ta imot <gjestene>
 taka á móti <vörusendingu>
 
 ta imot <ei varesending>
 b
 
 taka á móti barni
 
 ta imot eit barn (når det blir fødd)
 17
 
 taka + eftir
 
 taka eftir <manninum>
 
 leggja merke til <mannen>
 ég tók eftir því að bókin var ekki í hillunni
 
 eg la merke til at boka ikkje stod i hylla
 18
 
 taka + fram
 
 a
 
 taka fram <diska og hnífapör>
 
 objekt: akkusativ
 ta/finna fram <tallerkar og bestikk>
 b
 
 taka <þetta> fram
 
 objekt: akkusativ
 gjera (særskilt) merksam på <det>
 understreka <det>
 framheva <det>
 hún tók það fram að kaffið væri ókeypis
 
 ho gjorde særskilt merksam på at kaffien var gratis
 ég vil taka það skýrt fram að myndataka hér er óleyfileg
 
 eg vil understreka at det er forbode å røyka her
 c
 
 taka <henni> fram
 
 objekt: dativ
 vera betre enn <henne>
 overgå <henne>
 nýja leikritið tekur hinu langt fram
 
 det nye teaterstykket er mykje betre enn det andre
 19
 
 taka + fram úr
 
 taka fram úr <bílnum>
 
 køyra forbi <bilen>
 20
 
 taka + fram yfir
 
 taka <þetta> fram yfir <hitt>
 
 føretrekkja <dette> framfor <det andre>
 hún tekur hvítvín fram yfir bjór
 
 ho føretrekkjer kvitvin framfor øl
 21
 
 taka + frá
 
 taka frá <tvö sæti>
 
 reservera <to plassar>
 leggja av <to billettar>
 ég lét taka frá jakka í búðinni
 
 eg fekk dei til å hengja til sides ei jakke for meg i butikken
 22
 
 taka + fyrir
 
 a
 
 taka <þetta> fyrir
 
 gå gjennom <det>
 ta <det> opp (til behandling)
 í dag tók kennarinn fyrir jarðskjálfta og eðli þeirra
 
 i dag tok læraren for seg jordskjelv og korleis dei verkar
 málið verður tekið fyrir á fundinum
 
 saka blir behandla på møtet
 b
 
 taka <greiðslu> fyrir <þetta>
 
 ta <betaling> for <det>
 leiðsögumaðurinn tók ekkert fyrir að sýna okkur rústirnar
 
 guiden tok ingenting for å visa oss ruinane
 c
 
 taka fyrir <svindlið>
 
 setja ein stoppar for <fusket>
 það er búið að taka fyrir að nemendur séu með sígarettur
 
 det har blitt forbode for elevane å ta med seg sigarettar på skulen
 það tekur fyrir <draugaganginn>
 
 det er slutt med <spøkeria>
 <spøkeria> tar slutt
 23
 
 taka + inn
 
 a
 
 taka inn <lyfið>
 
 ta <medisinen>
 b
 
 taka <hana> inn í <skólann>
 
 ta <henne> opp <som elev>
 24
 
 taka + inn á
 
 taka <þetta> inn á sig
 
 ta <det> innover seg
 ta seg nær av <det>
 ég tek ekki inn á mig það sem hún sagði
 
 eg tar meg ikkje nær av det ho sa
 25
 
 taka + í
 
 a
 
 taka <vel> í <þetta>
 
 vera <positiv> til <det>
 hann tók vel í að vera þeim til ráðgjafar
 
 han ville gjerne hjelpa dei med gode råd
 b
 
 taka í <hana>
 
 gje <henne> ein omgang (juling)
 taka í lurginn á <honum>
 
 gje <han> ein omgang (juling)
 c
 
 taka í nefið
 
 snusa (ved å dra tørr snus opp i nasen)
 ta seg ein pris (nasesnus)
 26
 
 taka + í gegn
 
 taka <eldhúsið> í gegn
 
 fornya <kjøkenet>
 pussa opp <kjøkenet>
 27
 
 taka + í sundur
 
 taka <útvarpið> í sundur
 
 plukka frå kvarandre <radioen>
 28
 
 taka + með
 
 taka með (sér) <regnhlíf>
 
 ta med (seg) <paraply>
 við tókum með tvö tjöld
 
 me tok med oss to telt
 29
 
 taka + niðri
 
 <skipið> tekur niðri
 
 <skipet> går på grunn
 30
 
 taka + niður fyrir
 
 taka niður fyrir sig
 
 gifta seg under sin stand
 inngå ein mesallianse
 31
 
 taka + nærri
 
 taka <orð hans> nærri sér
 
 ta seg nær av <det han sa>
 höfundurinn tók gagnrýnina mjög nærri sér
 
 forfatteren tok seg svært nær av kritikken
 32
 
 taka + ofan
 
 taka ofan
 
 letta/lyfta på hatten (til helsing)
 taka ofan fyrir <henni>
 
   (som helsing:)
 lyfta på hatten for <henne>
   (i overført tyding:)
 ta hatten av for <henne>
 ég tek ofan fyrir sjálfboðaliðunum fyrir óeigingjarnt starf þeirra
 
 eg tar hatten av for det usjølviske arbeidet til dei frivillige
 33
 
 taka + saman
 
 a
 
 taka saman <leikföngin>
 
 samla saman <leikane>
 b
 
 taka saman <skýrslu>
 
 skriva <ein rapport>
 setja saman <ein rapport>
 34
 
 taka + saman við
 
 taka saman
 
 bli saman
 innleia eit forhold
 þau eru tekin saman aftur
 
 dei har blitt saman att
 taka saman við <hana>
 
 bli saman med <henne>
 bli i lag med <henne>
 hann er tekinn saman við unga leikkonu
 
 han er nå saman med ein ung, kvinneleg skodespelar
 35
 
 taka + til
 
 a
 
 taka til
 
 rydda (opp)
 börnin tóku vel til eftir sig
 
 borna rydda fint opp etter seg
 ég ætla að taka til á skrifborðinu mínu
 
 eg skal rydda opp på skrivebordet mitt
 b
 
 taka til hendi(nni)
 
 bretta opp ermene
 ta eit tak
 c
 
 taka til <kvöldmat>
 
 laga <middag>
 d
 
 taka til starfa
 
 begynna å arbeida
 starta opp
 verksmiðjan tók til starfa í fyrra
 
 fabrikken starta opp i fjor
 e
 
 taka <orð hans> til sín
 
 ta til seg <det han sa>
 f
 
 láta <mál fatlaðra> til sín taka
 
 engasjera seg i <saka til dei funksjonshemma>
 g
 
 taka sig til
 
 þær tóku sig til fyrir útileguna
 h
 
 taka sig til og <skrifa grein>
 
 hann tók sig til og málaði húsið
 36
 
 taka + til við
 
 taka til við að <syngja>
 
 byrja å <synga>
 37
 
 taka + undir
 
 a
 
 taka undir <orð hans>
 
 seia seg einig med <han> (i <det han seier>)
 halda med <han>
 b
 
 taka undir sönginn
 
 syngja med
 c
 
 það tekur undir <í fjöllunum>
 
 ekkoet gjallar <mellom fjella>
 38
 
 taka + upp
 
 a
 
 taka upp <símtólið>
 
 løfta av <røret>
 ta <telefonen>
 b
 
 taka upp <nýjar aðferðir>
 
 innføra <nye metodar>
 c
 
 taka upp <flösku>
 
 opna <ei flaske>
 d
 
 taka upp <kartöflur>
 
 ta opp <poteter>
 e
 
 taka upp <tónleikana>
 
 ta opp <konserten>
 gjera opptak av <konserten>
 f
 
 taka <nemandann> upp
 
 høyra <eleven> i leksene
 g
 
 taka <málefnið> upp
 
 ta opp <saka>
 málið var tekið upp á fundinum
 
 saka blei tatt opp på møtet
 h
 
 <sjúkdómurinn> tekur sig upp aftur
 
 <sjukdommen> tar seg opp att
 i
 
 snjóinn tekur upp
 
 subjekt: akkusativ
 snøen smeltar
 snøen brånar
 39
 
 taka + upp á
 
 taka upp á <þessum ósið>
 
 leggja seg til <denne uvanen>
 begynna med <denne uvanen>
 40
 
 taka + utan af
 
 taka utan af <pakkanum>
 
 opna <pakken>
 41
 
 taka + utan um
 
 taka utan um <hana>
 
 omfamna <henne>
 42
 
 taka + út
 
 a
 
 taka út <peningaupphæð>
 
 ta ut <ein pengesum>
 b
 
 taka út refsingu
 
 sona ei straff
 c
 
 taka út þjáningar
 
 vera plaga
 lida
 d
 
 taka <verkið> út
 
 vurdera <arbeidet>
 evaluera <arbeidet>
 43
 
 taka + við
 
 a
 
 taka við (af honum)
 
 ta over (etter han)
 overta (etter han)
 avløysa (han)
 ég þarf að hætta núna, viltu taka við?
 
 eg må slutta nå, kan du overta?
 hún tók við af gamla forstjóranum
 
 ho tok over etter den gamle direktøren
 b
 
 taka við <bréfinu>
 
 ta imot <brevet>
 hann tók við verðlaununum við hátíðlega athöfn
 
 han tok imot prisen ved ein høgtideleg seremoni
 44
 
 taka + yfir
 
 a
 
 taka yfir <reksturinn>
 
 ta over <drifta>
 overta <drifta>
 b
 
 taka yfir <heiminn>
 
 erobra <verda>
 leggja <verda> under seg
 arfinn er búinn að taka yfir blómabeðin
 
 ugraset har tatt over blomsterbeda
 takast, v
© Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, Árnagarði við Suðurgötu, 101 Reykjavík