ISLEX - orðabókin
Stofnun Árna Magnússonar í íslendskum vísindum
vel orðabók:
ráða s info
 
framburður
 beyging
 1
 
 (stjórna)
 ávirki: hvørjumfall
 gera av, ráða (fyri)
 forstjórinn ræður öllu í fyrirtækinu
 
 stjórin tekur allar avgerðir í fyritøkuni
 ég ræð vinnutíma mínum
 
 eg ráði fyri, hvussu eg arbeiði
 þú mátt ráða hvað verður í matinn
 
 tú ræður, hvat vit hava til døgurða
 við ráðum ekki veðrinu
 
 vit ráða ikki fyri veðrinum
 ráða engu um <þetta>
 
 einki hava at siga í <hesum sambandi>
 gjaldkerinn ræður engu um starfsemi bankans
 
 kassameistarin hevur einki at siga í sambandi við virksemið í bankanum
 ráða ferðinni
 
 ráða fyri
 hann lét hestinn ráða ferðinni
 
 hann læt hestin ráða fyri
 ráða lögum og lofum
 
 hava fult ræði
 herforingjar ráða lögum og lofum í landinu
 
 herforingjarnir hava fult ræði í landinum
 ráða ríkjum
 
 ráða fyri borgum
 konungurinn réð ríkjum í Noregi
 
 kongur ráddi fyri borgum í Noregi
 ráða úrslitum
 
 vera avgerandi
 við keyptum hornsófann, liturinn á honum réð úrslitum
 
 vit keyptu hornasofuna, liturin var avgerandi
 þú rétt ræður því
 
 tú skalt bara vága tær
 þú rétt ræður hvort þú segir frá þessu!
 
 tú skalt bara vága tær at siga frá hesum!
 2
 
 (ráðleggja)
 ávirki: hvørjumfall
 ráða
 ég réð honum að fara til læknis
 
 eg ráddi honum at fara til lækna
 ráða <honum> frá <þessu>
 
 ráða <honum> frá <hesum>
 hann ræður mér frá að fara í langa sjóferð
 
 hann ráddi mær frá at fara ein langan túr til sjós
 3
 
 (ráða til starfa)
 ávirki: hvønnfall
 seta í starv
 skólinn ætlar að ráða fjóra nýja kennara
 
 skúlin fer at seta fýra nýggjar lærarar í starv
 hún réð sig sem þernu hjá drottningunni
 
 hon fekk arbeiði sum tænastugenta hjá drotningini
 ráða <hana> í vinnu
 
 seta <hana> í starv
 ráða <fólk> til starfa
 
 seta <fólk> í starv
 4
 
 (um þraut o.fl.)
 ávirki: hvønnfall
 loysa, ráða, týða
 hann gat ekki ráðið gátuna
 
 hann megnaði ikki at loysa gátuna
 hún ræður stundum drauma fyrir fólk
 
 hon ræður onkuntíð dreymar fyri fólk
 ráða í <skriftina>
 
 týða <skriftina>
 5
 
 ávirki: hvønnfall
 ráða <þetta> af <orðum hans>
 
 úrleiða <hetta> av <tí, hann segði>
 6
 
 ráða sér ekki
 
 ikki ráða sær
 börnin réðu sér ekki fyrir gleði
 
 børnini ráddu sær ikki fyri gleði
 7
 
 ráða + af
 
 ávirki: hvønnfall
 ráða <hann> af dögum
 
 taka <hann> av døgum
 forsetinn var ráðinn af dögum árið 1980
 
 forsetin varð tikin av døgum í 1980
 8
 
 ráða + fram úr
 
 ráða fram úr <erfiðleikunum>
 
 finna upp á ráð burtur úr <trupulleikunum>
 9
 
 ráða + fyrir
 
 ráða fyrir <landinu>
 
 ráða fyri <landinum>
 Spánverjar réðu fyrir miklum flota
 
 spaniólar ráddu fyri stórum flota
 10
 
 ráða + við
 
 ráða við <andstæðinginn>
 
 hava tamarhald á <andstøðinginum>
 hann ræður vel við hinn strákinn og er ekkert hræddur
 
 hann hevur tamarhald á hinum dronginum og er als ikki bangin
 ráða við <starfið>
 
 megna <arbeiðið>
 nemendurnir ráða ekki við svona erfið dæmi
 
 næmingarnir megna ikki so strævin stykki
 11
 
 ráða + yfir
 
 hafa yfir að ráða/ráða yfir <góðum tækjabúnaði>
 
 hava <góðan útbúnað> til taks
 hún ræður yfir miklum auðæfum sem aðalerfinginn
 
 sum høvuðsarvingi ræður hon yvir nógvum ríkidømi
 fyrirtækið ræður yfir frábæru starfsfólki
 
 fyritøkan hevur frálíkt starvsfólk
 ráðast, v
 ráðinn, adj
 ráðandi, adj
© Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, Árnagarði við Suðurgötu, 101 Reykjavík