ISLEX - orðabókin
Stofnun Árna Magnússonar í íslendskum vísindum
vel orðabók:
taka s info
 
framburður
 bending
 1
 
 ávirki: hvønnfall
 taka, tríva
 hann tók bókina af borðinu
 
 hann tók bókina av borðinum
 taktu bíómiðann þinn
 
 tak atgongumerkið hjá tær
 2
 
 ávirki: hvønnfall
 taka, tríva, grípa, taka á hondum, handtaka
 lögreglan tók bankaræningjana
 
 løgreglan tók bankaránararnar
 taka <hann> fastan
 
 taka fastan, seta fastan
 taka <hana> til fanga
 
 taka <hana> til fanga
 3
 
 taka
 taka mynd
 
 taka mynd
 taka afrit
 
 taka avrit
 taka <sýni>
 
 taka <sýni>, taka <roynd>
 læknirinn tók blóðprufu úr sjúklingnum
 
 læknin tók eina blóðroynd av sjúklinginum
 taka dæmi
 
 nevna dømi, vísa á dømi
 við skulum taka einfalt dæmi
 
 latið okkum nevna eitt einfalt dømi
 4
 
 ávirki: hvønnfall
 taka, rúma
 kannan tekur tvo lítra
 
 kannan tekur tveir litrar
 salurinn tekur 200 manns í sæti
 
 salurin tekur 200 fólk
 5
 
 ávirki: hvørjumfall
 taka <væl> ímóti (onkrum)
 bankastjórinn tók mér vel
 
 bankastjórinn tók væl ímóti mær
 taka <gestinum> opnum örmum
 
 taka ímóti <gestinum> við opnum ørmum
 6
 
 ávirki: hvørjumfall
 taka, svara aftur, taka ímóti, taka upp
 þjónninn tók því illa þegar við kvörtuðum
 
 tænarin tók tað illa upp at vit klagaðu
 fundarmenn tóku tillögunni vel
 
 fundarfólkið tók væl ímóti uppskotinum
 veistu hvernig hún tók fréttinni?
 
 veitst tú hvussu hon tók tíðindini
 7
 
 ávirki: hvønnfall
 taka, fata á ávísan hátt
 ég tek orð hennar ekki alvarlega
 
 eg taki ikki orð hennara í álvara
 hann tók þögn hennar sem samþykki
 
 hann tók tøgn hennara sum samtykki
 8
 
 ávirki: hvørjumfall + hvønnfall
 taka sér <frí>
 
 taka sær <frí>
 taka sér <nýtt nafn>
 
 taka sær <nýtt navn>
 taka sér tak
 
 taka sær um reiggj
 9
 
 taka á rás
 
 leypa avstað
 taka á sprett
 
 spenna avstað
 taka til fótanna
 
 taka til beins
 10
 
 (sem háttarsögn: byrja)
   (háttarsagnorð: byrja, fara at), fara at, taka at, byrja
 það var tekið að kólna
 
 tað var farið at kólna
 menn tóku að ókyrrast
 
 fólk fóru at órógvast
 11
 
 það tekur því <ekki>
 
 tað loysir seg <ikki>
 það tekur því varla að gera við gamla bílinn
 
 tað loysir seg valla at umvæla tann gamla bilin
 við vorum næstum komin á leiðarenda svo það tók því ekki að stoppa
 
 vit vóru næstan framkomin so tað loysti seg ikki at steðga
 12
 
 taka + að
 
 a
 
 taka <þetta> að sér
 
 ávirki: hvønnfall
 átaka sær <hetta>, taka <hetta> upp á seg
 hann tekur að sér allt of mörg verkefni
 
 hann tekur alt ov nógv arbeiði upp á seg
 b
 
 taka <drenginn> að sér
 
 ávirki: hvønnfall
 taka <dreingin> til sín
 13
 
 taka + af
 
 a
 
 taka af sér <húfuna>
 
 taka húgvuna av, strika húgvuna, strúka húgvuna
 hún tók af sér úrið og gleraugun
 
 hon tók urið av (arminum) og fór úr brillunum
 b
 
 taka <fangann> af lífi
 
 taka <fangan> av lívi
 c
 
 subjekt: hvønnfall
 <þetta> tekur <fljótt> af
 
 <hetta> er skjótt av, <hetta> hæsar skjótt av, <hetta> er skjótt yvirstaðið
 það var sárt hjá tannlækninum en það tók fljótt af
 
 tað var ringt at fara til tannlækna men tað var skjótt yvirstaðið
 14
 
 taka + aftur
 
 a
 
 taka <orð sín> aftur
 
 ávirki: hvønnfall
 taka <orð síni> aftur
 b
 
 taka aftur gleði sína
 
 gerast í góðum lag aftur
 15
 
 taka + á
 
 a
 
 taka á <málinu>
 
 taka sær av <málinum>, loysa <málið>
 skólastjórinn tók á málinu með festu
 
 skúlastjórin tók málið í fullum álvara
 forstjórinn tekur aldrei á neinu sem kemur upp
 
 stjórin tekur sær aldri av nøkrum trupulleika sum stingur seg upp
 taka <mildilega> á <afbrotinu>
 
 fara <lættliga> um misbrotið
 b
 
 taka sig á
 
 taka sær um reiggj, taka dik á seg
 hann tók sig á og hætti að drekka
 
 hann tók sær um reiggj og gavst at drekka
 c
 
 taka á öllu sínu
 
 leggja alla sína orku í e-t, royna sítt ítasta
 hún varð að taka á öllu sínu til að klára maraþonhlaupið
 
 hon noyddist at leggja alla orku í til at klára maratonið
 taka á honum stóra sínum
 
 royna sítt ítasta
 16
 
 taka + á móti
 
 a
 
 taka á móti <gestunum>
 
 taka ímóti <gestunum>
 taka á móti <vörusendingu>
 
 taka ímóti <vøru>
 b
 
 taka á móti barni
 
 taka ímóti barni
 17
 
 taka + eftir
 
 taka eftir <manninum>
 
 ansa eftir, leggja til merkis, raka við, verða varur við, varnast, taka eftir
 ég tók eftir því að bókin var ekki í hillunni
 
 eg ansaði eftir at bókin ikki stóð á hillini
 18
 
 taka + fram
 
 a
 
 taka fram <diska og hnífapör>
 
 ávirki: hvønnfall
 taka talerkar fram og knívar og gaflar
 b
 
 taka <þetta> fram
 
 ávirki: hvønnfall
 taka <hetta> fram, draga <hetta> fram, leggja dent á <hetta>, strika undir <hetta>, gera vart við <hetta>
 hún tók það fram að kaffið væri ókeypis
 
 hon tók fram at kaffið var ókeypis
 ég vil taka það skýrt fram að myndataka hér er óleyfileg
 
 eg vil serliga gera vart við at tað ikki er loyvt at takar myndir her
 c
 
 taka <henni> fram
 
 ávirki: hvørjumfall
 bera av <henni>, vera betri enn <hon>, standa fremri enn <hon>
 nýja leikritið tekur hinu langt fram
 
 nýggi leikurin er nógv betri enn hin
 19
 
 taka + fram úr
 
 taka fram úr <bílnum>
 
 leggja <bilin> aftur um seg, yvirhála <bilin>
 20
 
 taka + fram yfir
 
 taka <þetta> fram yfir <hitt>
 
 taka <hetta> fram um <hatta>, dáma <hetta> betri enn <hatta>
 hún tekur hvítvín fram yfir bjór
 
 henni dámar betri vín enn øl
 21
 
 taka + frá
 
 taka frá <tvö sæti>
 
 leggja <tvey pláss> av
 ég lét taka frá jakka í búðinni
 
 eg fekk tey at leggja mær ein jakka av í handlinum
 22
 
 taka + fyrir
 
 a
 
 taka <þetta> fyrir
 
 hava <hetta> fyri, viðgera <hetta>, hava <hetta> til umrøðu
 í dag tók kennarinn fyrir jarðskjálfta og eðli þeirra
 
 í dag viðgjørdi lærarin jarðskjálvtar og hvussu teir bera seg at
 málið verður tekið fyrir á fundinum
 
 málið kemur fyri á fundinum
 b
 
 taka <greiðslu> fyrir <þetta>
 
 taka <gjald> fyri <hetta>
 leiðsögumaðurinn tók ekkert fyrir að sýna okkur rústirnar
 
 ferðaleiðarin tók einki fyri at vísa okkum toftirnar
 c
 
 taka fyrir <svindlið>
 
 steðga <svikinum>
 það er búið að taka fyrir að nemendur séu með sígarettur
 
 bann er sett fyri at næmingar kunnu hava sigarettir
 það tekur fyrir <draugaganginn>
 
 <spøkjaríið> heldur uppat
 23
 
 taka + inn
 
 a
 
 taka inn <lyfið>
 
 taka <medisinið>
 b
 
 taka <hana> inn í <skólann>
 
 taka <hana> upp <í skúlan>
 24
 
 taka + inn á
 
 taka <þetta> inn á sig
 
 taka sær <hetta> nær
 ég tek ekki inn á mig það sem hún sagði
 
 eg tók mær tað ikki nær sum hon segði
 25
 
 taka + í
 
 a
 
 taka <vel> í <þetta>
 
 taka <væl> undir við <hesum>
 hann tók vel í að vera þeim til ráðgjafar
 
 hann var sinnaður at geva teimum ráð
 b
 
 taka í <hana>
 
 harta <hana>, taka í <hana>
 taka í lurginn á <honum>
 
 taka í herðatoppin á <honum>
 c
 
 taka í nefið
 
 nýta snús (at lata upp í nøsina)
 26
 
 taka + í gegn
 
 taka <eldhúsið> í gegn
 
 gera <køkin> í stand
 27
 
 taka + í sundur
 
 taka <útvarpið> í sundur
 
 taka <útvarpið> sundur
 28
 
 taka + með
 
 taka með (sér) <regnhlíf>
 
 taka <eitt regnskjól> við (sær)
 við tókum með tvö tjöld
 
 vit tóku tvey tjøld við
 29
 
 taka + niðri
 
 <skipið> tekur niðri
 
 <skipið> tók botn
 30
 
 taka + niður fyrir
 
 taka niður fyrir sig
 
 gifta seg niður úr stætt
 31
 
 taka + nærri
 
 taka <orð hans> nærri sér
 
 taka sær <orð hansara> nær
 höfundurinn tók gagnrýnina mjög nærri sér
 
 høvundurin tók sær ummælið nær
 32
 
 taka + ofan
 
 taka ofan
 
 taka hattin av høvdinum, lætta hattin av høvdinum
 taka ofan fyrir <henni>
 
 lætta hattin av høvdinum fyri <henni>, taka hattin av fyri <henni>
 ég tek ofan fyrir sjálfboðaliðunum fyrir óeigingjarnt starf þeirra
 
 eg taki hattin av fyri teimum sjálvbodnu fyri teirra ósjálvsókna arbeiði
 33
 
 taka + saman
 
 a
 
 taka saman <leikföngin>
 
 rudda <leikutoyið> upp
 b
 
 taka saman <skýrslu>
 
 skriva eina <frágreiðing>
 34
 
 taka + saman við
 
 taka saman
 
 kasta saman
 þau eru tekin saman aftur
 
 nú hava tey kastað saman aftur
 taka saman við <hana>
 
 fara at ganga saman við <henni>
 hann er tekinn saman við unga leikkonu
 
 hann er farin at fjasast við eina unga leikkonu
 35
 
 taka + til
 
 a
 
 taka til
 
 rudda
 börnin tóku vel til eftir sig
 
 børnini ruddaðu væl upp eftir sær
 ég ætla að taka til á skrifborðinu mínu
 
 eg ætli at rudda skriviborðið hjá mær
 b
 
 taka til hendi(nni)
 
 taka armarnar frá sær, gera okkurt til nyttu
 c
 
 taka til <kvöldmat>
 
 gera <nátturða>
 d
 
 taka til starfa
 
 fara til verka, fara til arbeiðis
 verksmiðjan tók til starfa í fyrra
 
 verksmiðjan fór undir framleiðslu í fjør
 e
 
 taka <orð hans> til sín
 
 taka <orð hansara> til eftirtektar, taka <orð hansara> til sín
 f
 
 láta <mál fatlaðra> til sín taka
 
 hava áhuga fyri <viðurskiftunum hjá teimum brekaðu>
 g
 
 taka sig til
 
 þær tóku sig til fyrir útileguna
 h
 
 taka sig til og <skrifa grein>
 
 hann tók sig til og málaði húsið
 36
 
 taka + til við
 
 taka til við að <syngja>
 
 fara at syngja, taka at syngja, byrja at syngja
 37
 
 taka + undir
 
 a
 
 taka undir <orð hans>
 
 taka undir við <honum>
 b
 
 taka undir sönginn
 
 taka undir, syngja við
 c
 
 það tekur undir <í fjöllunum>
 
 tað ekkóar í <fjøllunum>, tað ljóðar aftur í <fjøllunum>, tað svarar aftur í <fjøllunum>
 38
 
 taka + upp
 
 a
 
 taka upp <símtólið>
 
 taka <hornið> av
 b
 
 taka upp <nýjar aðferðir>
 
 fara undir <nýggjar mannagongdir>
 c
 
 taka upp <flösku>
 
 lata eina <fløsku> upp
 d
 
 taka upp <kartöflur>
 
 taka <epli> upp
 e
 
 taka upp <tónleikana>
 
 taka <konsertina> upp
 f
 
 taka <nemandann> upp
 
 hoyra ein <næming>
 g
 
 taka <málefnið> upp
 
 taka eitt <mál> upp
 málið var tekið upp á fundinum
 
 málið varð tikið upp á fundinum
 h
 
 <sjúkdómurinn> tekur sig upp aftur
 
 <sjúkan> tók seg uppaftur
 i
 
 snjóinn tekur upp
 
 subjekt: hvønnfall
 kavin tánar, kavin tiðnar, tað toyggjar
 39
 
 taka + upp á
 
 taka upp á <þessum ósið>
 
 taka sær <hendan ósið> fyri
 40
 
 taka + utan af
 
 taka utan af <pakkanum>
 
 opna <pakkan>, lata <pakkan> upp
 41
 
 taka + utan um
 
 taka utan um <hana>
 
 taka tvørtur um <hana>
 42
 
 taka + út
 
 a
 
 taka út <peningaupphæð>
 
 taka <eina upphædd> út
 b
 
 taka út refsingu
 
 líða revsing
 c
 
 taka út þjáningar
 
 tola líðingar
 d
 
 taka <verkið> út
 
 meta um <arbeiðið>
 43
 
 taka + við
 
 a
 
 taka við (af honum)
 
 taka við (eftir hann), avloysa (hann)
 ég þarf að hætta núna, viltu taka við?
 
 eg noyðist at gevast nú, kanst tú loysa meg av?
 hún tók við af gamla forstjóranum
 
 hon tók við eftir gamla stjóran
 b
 
 taka við <bréfinu>
 
 taka ímóti <brævinum>
 hann tók við verðlaununum við hátíðlega athöfn
 
 hon tók ímóti virðislønini á einum hátíðarhaldi
 44
 
 taka + yfir
 
 a
 
 taka yfir <reksturinn>
 
 taka við <rakstrinum>
 b
 
 taka yfir <heiminn>
 
 leggja <heimin> undir seg
 arfinn er búinn að taka yfir blómabeðin
 
 blómubeðini grógva undir í illgresi
 takast, v
© Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum, Árnagarði við Suðurgötu, 101 Reykjavík